01.04.2021Zdzisław Rauszer - 102 rocznica powołania
„Urząd miar stwarza wokoło obrotu gospodarczego to „czyste powietrze”, którego nie czujemy, bo niem ciągle oddychamy, ale gdybyśmy je stracili – odczulibyśmy, jakiem jest błogosławieństwem.” A.Wierzbicki, poseł na Sejm, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, 1926.
Inż. Zdzisław Rauszer posłużył się powyższym cytatem w publikacji w Przeglądzie Technicznym z 1929 r. pt. „Pierwsze dziesięciolecie polskiej administracji miar i narzędzi mierniczych”.
1 kwietnia, w 102 rocznicę powołania inż. Zdzisława Rauszera na stanowisko dyrektora GUM, z dumą przypominamy sylwetkę tego znakomitego obywatela oraz heroiczne początki naszej instytucji.
Inż. Zdzisław Erazm Rauszer (1877–1952) szlify metrologiczne zdobywał w Petersburgu, gdzie kształcił się, a później pracował m.in. w Głównej Izbie Miar i Wag. Po tym jak władze rosyjskie zdecydowały o likwidacji warszawskiego urzędu miar i przeniosły go wraz z całym personelem i inwentarzem technicznym do Rosji, inż. Z. Rauszer okrężną droga trafił do Warszawy, gdzie kierował od 1916 r. restytuowanym przez władze Warszawy urzędem.
W 1918 r. inż. Z. Rauszer opracował projekt ustawy o miarach. 8 lutego 1919 Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał Dekret o miarach, który inż. Z. Rauszer określił jako „skrót, przeważnie niezbyt szczęśliwy” swojego projektu.
W pierwszych latach działalności Główny Urząd Miar realizuje zadanie opracowania ustawy o miarach oraz „materialnej organizacji Służby”, której stan wg słów inż. Z. Rauszera „przedstawiał się rozpaczliwie”. Z. Rauszer wspomina „oddanie i entuzjazm posunięty do granic samozaparcia” z jakim pracownicy GUM wypełniają swoje obowiązki: „Do najważniejszych czynności Głównego Urzędu Miar należy przede wszystkiem opracowywanie prawa o miarach, a więc ustaw, rozporządzeń i innych zarządzeń. Śród nich najważniejszemi są ustawa o miarach i przepisy legalizacyjne.
Opracowywania te wymagają połączenia pracy badawczej fizyczno - technicznej i prawniczej. Poza tem pozostają jeszcze sprawy administracji ogólnej. Odpowiednio do tego Główny Urząd Miar dzieli się na 3 wydziały: metrologiczny, prawny i administracyjny.” Dyrektor inż. Z. Rauszer jednocześnie sprawuje nadzór nad Wydziałem I naukowo-metrologicznym.
I wicedyrektorowi, Stanisławowi Muszkatowi, podlega Wydział II (sprawy karno-prawne). II wicedyrektor,
Tadeusz Sągajłło, zarządza Wydziałem III (sprawy administracyjne).
Liczba zgłaszanych do legalizacji narzędzi mierniczych stopniowo zwiększa się - w roku 1929 osiągnęła 2 500 000 sztuk. „Jednym z najogólniejszych zadań służby jest zabezpieczenie jednolitości jednostek miar w Państwie…. Prototyp państwowy podlega co 10 lat porównaniu z prototypem międzynarodowym, a właściwie z jego kopiami, które kiedyś były z nim porównane.”, bo od 1925 roku Polska, dzięki staraniom inż. Z. Rauszera, przystępuje do Konwencji Metrycznej, a GUM dołącza do elitarnego grona Krajowych Instytutów Metrologicznych wyznaczających standardy światowej metrologii.
I chociaż zmienia się rola GUM-NMI, „inna” jest rzeczywistość metrologiczna, innego typu „kontrola metrologiczna” niż za czasów inż. Z. Rauszera. Wówczas mówiono o legalizacji narzędzi mierniczych, dzisiaj mówimy o przyrządach pomiarowych, o legalizacji pierwotnej, ponownej, zatwierdzeniu typu, ocenie zgodności i oczywiście o wzorcowaniach, ekspertyzach, czy wytwarzaniu certyfikowanych materiałów odniesienia itp. to nadal aktualne są jego słowa: „Uruchamia się nowe dziedziny przemysłu, sprowadza nowe maszyny, urządzenia, pracuje się w oparciu o nowe wzory. Wszystko to i przyrządy którymi się pracuje i gotowy fabrykat i wytwór pracy ludzkiej muszą być mierzone.”